Bồi dưỡng học sinh giỏi Văn – Nghị luận xã hội.
Đề ra: “Hãy giữ gìn ký ức của mình, hãy bảo vệ chúng, bạn sẽ không bao giờ kể lại được điều mình đã quên đi.” (Louisa May Alcott)
Suy nghĩ của Anh/chị về câu nói trên.
Bài làm
Đời người được dệt nên bởi vô vàn những sợi ký ức mong manh, có khi rực rỡ như ánh bình minh, có khi u ám như những chiều tà nắng tắt. Trong dòng chảy không ngừng của thời gian, ký ức trở thành kho báu vô giá, là hành trang duy nhất mà mỗi người mang theo từ quá khứ đến hiện tại và tương lai. Louisa May Alcott, bằng một câu nói giản dị mà thấm thía, đã chạm đến tận cùng sâu thẳm của tâm hồn con người: “Hãy giữ gìn ký ức của mình, hãy bảo vệ chúng, bạn sẽ không bao giờ kể lại được điều mình đã quên đi.” Đó không chỉ là một lời khuyên, mà là một triết lý sống, một sự thức tỉnh về giá trị của những gì đã qua, những gì làm nên căn cước và linh hồn của một đời người.
Ký ức là những mảnh vỡ của quá khứ, là thế giới song hành tồn tại trong tâm trí mỗi chúng ta. Nó không đơn thuần là những hình ảnh, âm thanh hay cảm xúc đã lùi vào dĩ vãng, mà là một phần máu thịt, là bản đồ dẫn đường cho hiện tại. Như Marcel Proust từng viết: “Ký ức không phải là công cụ để nhìn lại quá khứ; nó là phương tiện để đưa quá khứ vào hiện tại.” Quá khứ, thông qua ký ức, không bao giờ thực sự chết đi. Nó sống dậy, chi phối, dạy dỗ và đôi khi, hành hạ chúng ta trong từng nhịp thở của hiện tại. Giữ gìn ký ức không có nghĩa là đắm chìm trong hoài niệm hay tự giam mình trong ngục tù của những gì đã cũ. Nó là nghệ thuật lưu giữ, chắt lọc và thấu hiểu để biến quá khứ thành người thầy dẫn lối cho tương lai.
Tại sao chúng ta phải bảo vệ ký ức? Bởi vì mất ký ức là đánh mất một phần lịch sử của chính mình. Một ký ức bị lãng quên giống như một trang sách bị xé khỏi cuốn tiểu thuyết cuộc đời, khiến câu chuyện trở nên đứt gãy, khó hiểu và mất đi sự trọn vẹn. Khi ta quên, ta không chỉ đánh mất một câu chuyện để kể, mà ta đánh mất luôn cảm xúc, bài học và những mảnh ghép định hình nên con người ta hiện tại. Như triết gia George Santayana đã cảnh báo: “Những ai không thể nhớ quá khứ chắc chắn sẽ lặp lại nó.” Ký ức, do đó, là tấm khiên bảo vệ chúng ta khỏi vết xe đổ của chính mình, là ánh sáng soi đường để ta bước đi vững chãi hơn. Một ký ức đau thương được gìn giữ không phải để nuôi dưỡng hận thù hay oán trách, mà để ta nhìn thấy vết sẹo ấy mà trưởng thành, mạnh mẽ và bao dung hơn. Một ký ức ngọt ngào được nâng niu sẽ trở thành nguồn năng lượng vô tận, sưởi ấm tâm hồn ta trong những ngày giá lạnh nhất của hiện tại.
Đối với tôi, ký ức tựa như một bản giao hưởng đa màu. Nó có những nốt trầm đau thương, những nốt cao của niềm hân hoan tột độ, và vô vàn những nốt lặng đầy chiêm nghiệm. Chúng đan xen, hòa quyện vào nhau, tạo nên một bản nhạc độc nhất vô nhị cho cuộc đời mỗi con người. Có những ký ức khi nghĩ lại, ta bật cười trong vô thức, dù đó là một kỷ niệm từng khiến ta rơi nước mắt. Đó là dấu hiệu cho thấy ta đã thực sự vượt qua và bình an đón nhận nó như một phần tất yếu của hành trình trưởng thành. Bảo vệ ký ức chính là giữ cho bản nhạc ấy không bị lớp bụi thời gian làm phai mờ những âm sắc nguyên bản, để mỗi khi lật giở lại, ta vẫn nghe thấy trọn vẹn những rung động thuở ban đầu.
Ký ức cũng là tấm gương phản chiếu mối quan hệ giữa người với người. Cuộc đời vốn đầy rẫy những nghịch lý. Có những người trong ký ức của ta thật tốt đẹp, ấm áp, nhưng hiện tại đã khác xa. Ngược lại, có những người từng gây cho ta vết thương lòng, giờ đây lại trở thành chỗ dựa tin cậy. Trong những khoảnh khắc bối rối ấy, chính những ký ức được lưu giữ cẩn thận sẽ trở thành la bàn để ta định vị lại lòng mình, để hiểu rằng con người luôn biến đổi, và sự thay đổi ấy đôi khi không phải do ta, mà do dòng đời xô đẩy. Nhờ có ký ức, ta không vội vã phán xét, mà biết cách nhìn nhận mọi thứ với một trái tim rộng mở và một tấm lòng bao dung hơn.
Tuy vậy, không phải lúc nào việc ôm ấp ký ức cũng mang lại cảm giác nhẹ nhàng. Đôi khi, nó là gánh nặng, là chiếc bẫy tinh thần khiến ta mắc kẹt trong vòng xoáy của những nuối tiếc, dằn vặt. Như nhà tâm lý học David Seamands đã nhận định: “Chúng ta không thể thay đổi ký ức của mình, nhưng ta có thể thay đổi ý nghĩa và quyền năng của ký ức đối với ta.” Cùng một sự kiện, người thì xem đó là bài học quý giá, kẻ lại coi đó là nỗi ám ảnh không dứt. Bí quyết nằm ở chỗ ta chọn đặt ký ức vào đâu trong tâm trí mình. Giữ gìn không có nghĩa là để nó chi phối hoàn toàn, mà là biến nó thành công cụ để ta làm chủ hiện tại và kiến tạo tương lai. Hiện tại chính là phòng thí nghiệm nơi ta tái định hình ý nghĩa của mọi ký ức. Một hiện tại hạnh phúc sẽ biến những ký ức đau thương thành kinh nghiệm, và biến những ký ức tươi đẹp thành động lực.
Tôi từng sợ hãi trước viễn cảnh một ngày nào đó mình bỗng nhiên quên sạch mọi thứ. Nỗi sợ ấy càng lớn hơn khi tôi chứng kiến một người bạn thuở nhỏ, giờ đây không còn nhớ gì về những kỷ niệm mà tôi vẫn xem là báu vật. Sự lãng quên ấy tạo ra một khoảng cách vô hình, một sự cô đơn khủng khiếp khi bạn có một câu chuyện nhưng không tìm được người cùng chia sẻ. Nó giống như cầm một nửa tấm ảnh mà không biết người kia đã đánh mất nửa còn lại từ bao giờ. Trong hoàn cảnh ấy, ký ức trở thành sợi dây kết nối mong manh mà một khi đứt gãy, mối liên hệ cũng theo đó mà nhạt phai. Như nhà văn Haruki Murakami từng viết: “Khi một ai đó ra đi, điều đau lòng nhất không phải là sự vĩnh biệt, mà là những ký ức cứ thế phai nhòa theo năm tháng.” Quên đi một ký ức chung là xóa đi một phần lịch sử chung, và điều đó đồng nghĩa với việc đánh mất đi một mảnh ghép trong mối liên kết giữa hai con người.
Nhưng trên hết, giá trị lớn lao nhất của ký ức không chỉ nằm ở phạm vi cá nhân, mà còn ở tầm vóc cộng đồng, dân tộc. Ký ức dân tộc Việt Nam là ký ức của những cuộc chiến tranh vệ quốc vĩ đại. Đó không phải là những trang sử khô khan, mà là máu, nước mắt, là nụ cười và lời hứa của bao thế hệ. Ký ức về 1000 năm đấu tranh bảo vệ đất nước trước các thế lực phương Bắc. Ký ức về hai cuộc kháng chiến trường kỳ chống Pháp và Mỹ là lời nhắc nhở muôn đời về tinh thần bất khuất, về sự hy sinh quên mình cho độc lập, tự do. Nếu một dân tộc để những ký ức ấy phai mờ, họ sẽ đánh mất “căn cước”, đánh mất bài học xương máu về sự đoàn kết và lòng yêu nước. Giữ gìn ký ức dân tộc chính là bảo vệ linh hồn của quốc gia, để mỗi công dân, dù ở thời đại nào, cũng hiểu được giá trị của hòa bình và trách nhiệm của bản thân trong việc vun đắp cho đất nước.
Ký ức của những ngày sóng gió để trân trọng hiện tại bình yên. Những ai đã từng trải qua đói nghèo, loạn lạc sẽ không bao giờ xem nhẹ bữa cơm đầy đủ hay giấc ngủ yên lành. Ký ức về những tháng ngày gian khổ ấy trở thành thước đo để ta biết trân quý những điều tưởng chừng nhỏ bé trong hiện tại. Nó dạy ta bài học về lòng biết ơn và sự kiên cường. Nó nhắc nhở rằng, bình yên hôm nay không phải là điều hiển nhiên, mà là thành quả được đổi bằng mồ hôi, nước mắt và cả xương máu của bao người. Như triết gia Edmund Burke đã nói: “Những người không biết quá khứ sẽ chẳng thể nào hiểu được hiện tại.” Chỉ khi ôm ấp ký ức của những ngày bão tố, ta mới thực sự cảm nhận được vị ngọt ngào của những ngày nắng đẹp.
Cuối cùng, giữ gìn ký ức là một hành động chủ động và đầy tình yêu thương dành cho chính bản thân mình. Nó là cách ta tôn trọng hành trình mà mình đã đi qua, dù đó là những bước đi nhẹ nhàng hay những vấp ngã đau đớn. Ký ức là di sản riêng mà không ai có thể tước đoạt hay thấu hiểu trọn vẹn ngoài chính ta. Nếu ta không là người lưu giữ nó, thì ai sẽ làm thay? Nếu ta để nó phai nhòa, thì mai này, ta sẽ kể câu chuyện gì về cuộc đời mình? Câu nói của Alcott vì thế, là một hồi chuông cảnh tỉnh: Hãy nâng niu từng ký ức, dù buồn hay vui, vì chúng là bằng chứng sống động nhất chứng minh rằng ta đã thực sự sống, đã yêu, đã đau khổ và đã vượt qua. Tôi chọn cách ôm ấp tất cả, bởi tôi chỉ hối hận vì những gì mình đã lãng quên, chứ chưa bao giờ hối tiếc vì đã giữ lại quá nhiều. Bởi lẽ, như nhà thơ Pablo Neruda đã viết: “Tình yêu ngắn ngủi thôi, còn ký ức thì thật dài.” Và trong hành trình dài rộng ấy của đời người, ký ức chính là ngọn hải đăng không bao giờ tắt, dẫn lối cho ta giữa biển đời bao la.
Ths. Phan Danh Hiếu (Ghi rõ nguồn khi trích lại)
