10 Câu lý luận Văn học về Nhà văn và quá trình sáng tác

1. “Nhà văn là người thư ký trung thành của thời đại.” (Banlzac)

Giải thích: Câu này nhấn mạnh thiên chức phản ánh hiện thực của nhà văn. Tác phẩm văn học chân chính phải là tấm gương phản chiếu chân thực nhất những vấn đề, số phận con người và bối cảnh lịch sử – xã hội của thời đại mà nhà văn đang sống.

2. “Tác phẩm nghệ thuật là đứa con tinh thần của người nghệ sĩ, mang dấu ấn cá tính sáng tạo không thể trộn lẫn.” (Bê-lin-xky)

Giải thích: Quá trình sáng tác là một hành trình lao động nghệ thuật nghiêm túc, đầy đau đớn và hạnh phúc để “sinh ra” một thực thể mới. Tác phẩm nào cũng in hằn dấu ấn phong cách, tư tưởng, tâm hồn và cách nhìn độc đáo của riêng người sáng tạo ra nó..

3. “Nhà văn không sáng tạo ra những nhân vật mà phát hiện ra họ từ trong hiện thực cuộc sống.” (Doxtoiepky)

Giải thích: Nguồn gốc của văn học là hiện thực. Nhân vật dù có kỳ lạ, phi thường đến đâu cũng phải bắt nguồn từ những mẫu người có thật trong đời sống. Vai trò của nhà văn là quan sát, chiêm nghiệm, “thai nghén” và cho những mẫu người ấy một cuộc sống mới trên trang giấy.

4. “Lao động nghệ thuật là cuộc vật lộn với chữ nghĩa, một quá trình đổ mồ hôi, sôi nước mắt để tìm ra cách diễn đạt hoàn hảo nhất.” (Gs. Nguyễn Đăng Mạnh)

Giải thích: Sáng tác không phải là sự “xuất thần” dễ dàng. Đó là một quá trình lao động cực nhọc, tỉ mỉ, cần mẫn với ngôn từ. Nhà văn phải “vật lộn” để chọn lọc từ ngữ, xây dựng câu văn, tìm kiếm một hình thức nghệ thuật phù hợp nhất cho nội dung tư tưởng muốn truyền tải.

5. “Văn học bắt nguồn từ hiện thực nhưng phải cao hơn hiện thực, nghĩa là phải có sự khái quát, hư cấu và sáng tạo.” (Doxtoiepky)

Giải thích: Nếu chỉ sao chép đời sống một cách máy móc thì sẽ tạo ra một tác phẩm nhàm chán. Nhà văn phải biết chắt lọc, tưởng tượng, hư cấu để tạo nên những hình tượng nghệ thuật “điển hình” hơn, cô đọng hơn và có sức sống lâu bền hơn cả những sự kiện thông thường.

6. “Cái tôi của nhà văn phải hòa vào cái ta của cộng đồng, tiếng nói cá nhân phải đồng điệu với tiếng nói của thời đại.” (Tố Hữu)

Giải thích: Một tác phẩm chỉ thực sự có giá trị khi nó chạm được đến trái tim của số đông. Dù thể hiện những suy nghĩ, cảm xúc rất riêng tư, nhà văn cũng phải đặt nó trong mối quan hệ với những vấn đề chung của xã hội, của dân tộc. Sự độc đáo cá nhân phải gắn liền với tính cộng đồng.

7. “Quá trình sáng tác là hành trình đi tìm cái đẹp, cái thiện và khẳng định những giá trị nhân văn cao cả.” (Hà Minh Đức)

Giải thích: Chức năng cao cả của văn học là hướng con người tới Chân – Thiện – Mỹ. Dù viết về cái xấu, cái ác, nhà văn chân chính cũng phải viết với một thái độ phê phán, với một niềm tin vào sự chiến thắng của cái tốt đẹp, từ đó bồi đắp tâm hồn và nhân cách cho người đọc.

8. “Mỗi tác phẩm lớn là một cuộc tự vấn lương tâm, một sự giãi bày và thanh lọc tâm hồn của chính người nghệ sĩ.” (Tô Hoài)

Giải thích: Viết văn cũng là một cách để nhà văn tự đối thoại với chính mình, đối mặt với những mâu thuẫn, dằn vặt nội tâm. Thông qua việc sáng tạo nghệ thuật, họ tìm cách giải tỏa những ẩn ức, thăng hoa những cảm xúc và tìm thấy sự thanh thản cho tâm hồn mình.

9. “Người nghệ sĩ chân chính là người mang trong mình một nỗi đau đời, một khát khao muốn cải tạo thế giới bằng ngòi bút.” (Mai-a-cop-xky)

Giải thích: Nhà văn thường là những người nhạy cảm, dễ xúc động và day dứt trước những bất công, ngang trái của cuộc đời. Chính “nỗi đau” và sự bất mãn với hiện thực ấy lại trở thành nguồn năng lượng và động lực sáng tạo mãnh liệt, thôi thúc họ dùng văn chương như một vũ khí để đấu tranh cho một thế giới tốt đẹp hơn.

10. “Tác phẩm văn học chỉ thực sự hoàn thành khi nó đến tay bạn đọc và được họ tiếp nhận, đồng sáng tạo.” (Sách lý luận văn học)

Giải thích: Câu này nói đến tính mở và vai trò của người đọc. Nhà văn chỉ tạo ra “văn bản”, còn ý nghĩa cuối cùng của tác phẩm được hình thành trong tâm trí người đọc. Mỗi độc giả, với trải nghiệm và vốn sống khác nhau, sẽ có cách hiểu và cảm nhận riêng, góp phần “sáng tạo” lại tác phẩm theo cách của mình. .

Nguồn: Ths. Phan Danh Hiếu.